Akıllı İlaç
24 Ocak 2024

Akıllı İlaç Kullanımı Nedir?

1985 senesinde yapılan Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) toplantısı akılcı ilaç kullanımı ile ilgili yapılacak çalışmaların başlangıcı olarak kabul edilmektedir. Dünya Sağlık Örgütüne göre akılcı ilaç kullanımı “hasta bireylerin ilaçlarını klinik durumlarına uygun şekilde, vücutlarının ihtiyacı olan dozları gerekli süre boyunca en düşük maliyetle sağlaması” şeklinde tanımlanmaktadır.

Akılcı ilaç kullanımı, hastalık faktörlerinin gelişmesini engelleme, oluşan hastalığı kontrol altında tutma ve hastalığın tedavi edilmesi için doğru ilacın gerekli dozlarda ve zamanlarda, mümkün olan en uygun fiyatla kullanılması şeklinde de tanımlanabilir.

Akılcı ilaç kullanımı ile ilgili süreç şu şekilde ilerlemektedir: Kişi hastalık semptomları göstererek doktora başvurur. Doktor hastalığı teşhis ederek hastanın klinik ve kişisel özelliklerine uygun ilacı reçete eder ve gerekli bilgilendirmeyi yapar. Hasta ilacı eczaneler aracılığı ile temin eder, ilaçların doğru süre ve doğru dozda kullanılması ile ilgili bilgileri edinir, ardından ilaçları yapılan bilgilendirmeler doğrultusunda kullanarak tedavi planını tamamlar.

Akıllı İlaç Kullanımı İlkeleri

Akıll ilaç kullanımı ile ilgili belirlenmiş 8 temel ilke vardır. Bu 8 ilke ile tedavi yönteminin doğru belirlenmesi, ilaçların hazırlanması, hasta bireylerin ve ilaç güvenliğinin sağlanması amaçlanır. 8 temel ilke şu şekilde sıralanabilir:

  • Doğru hasta: Hastalığın doğru teşhis edilmesi tedavinin en önemli basamaklarından biridir. Nadiren de olsa çeşitli iletişim kopukluklarından dolayı hastaya başkasının tedavisi uygulanabilmektedir. Bu iletişim kopuklukları hasta, hekim, eczacı, hasta yakını veya hasta bakıcı tarafından kaynaklanabilir. Reçetelerin karışması, hasta dosyalarının karışması veya ilacı yanlış kişinin alması gibi aksaklıklar yaşanabilir.
  • Doğru ilaç: İlaçlar hastalıkla savaşmanın en önemli unsurları arasındadır. Hastalık veya semptomlara yönelik kullanılacak ilaçlar mutlaka bir hekim tarafından belirlenmelidir. Hastalarının şikayetleri benzer olsa da tavsiye üzerine ilaç kullanılması son derece riskli sonuçlar doğurabilir. Ayrıca kutu içerisindeki ilaç ile kullanılmak istenen ilacın aynı olup olmadığı kontrol edilmelidir.
  • Doğru doz: İlacı zehirden ayıran şey uygulama dozudur, yani doğru dozlarda kullanılmayan ilaçlar zehir etkisi yaratabilir. Doz kişiden kişiye farklılık gösterir, bu nedenle hekimler tarafından belirlenmesi gerekmektedir. Tedavide uygulanacak doz kişiye, hastalığın seyrine, sağlık geçmişine ve vücut kitle indeksine göre değişebilmektedir.
  • Doğru yol: Hastaya yapılacak bilgilendirme detaylı ve anlaşılabilir olmalıdır. Mesleki terimlerin kullanılmaması anlaşılabilirliği arttıracaktır. Eksik bilgilendirme akılcı olmayan ilaç kullanımına sebep olabilir.
  • Doğru zaman: Hekimler ve eczacılar hastalara en etkili tedaviyi sağlamak ve yan etkilerden kaçınmak için kullanım zamanlarının sıklığı hakkında açıklayıcı bilgiler verir ve hastanın ilaçları bu bilgiler ışığında kullanması gerekir.
  • Doğru ilaç şekli: İlaçlar, uygulama sırasında doğru dozların sağlanabilmesi için çeşitli şekillerde üretilmektedir. Kimi zaman hasta, yaşı veya rahatsızlığı nedeniyle tablet ve kapsül formülasyonundaki ilaçları kullanamaz. Bu durumda beklenen etkinin sağlanması için şurup, pomat, krem, supozituvar, enjeksiyon ya da inhaler formda ilaçlar tercih edilebilir.
  • Doğru yanıt: İlacın olası etkileri ve yan etkiler sağlık uzmanları tarafından detaylı olarak bilinmelidir. Kullanılan ilacın besinlerle ya da diğer ilaçlarla olan etkileşimi konusunda hasta bilgilendirilmelidir.
  • Doğru kayıt: Sağlık personelleri, hasta ve hasta yakınları tarafından tıbbi kayıtların eksiksiz ve hatasız alınması son derece önemlidir. Kronik hastalık ya da sürekli kullanılan bir ilaç varsa doğru kayıt sağlanması ekstra önem teşkil eder